in hac ciuitate multi christiani de omni natione commorantur, quibus saraceni in omnibus dominantur. [sidenote: sultania.] vltra iui per decem dietas ad ciuitatem dictam soldania, in qua imperator persarum tempore æstiuo commoratur; in hyeme autem vadit ad ciuitatem aliam sitam supra mare vocatam bakuc: praedicta autem ciuitas magna est, et frigida, in se habens bonas aquas, ad quam multa mercimonia portantur. vltra cum quadam societate carauanorum iui versus indiam superiorem, ad quam dum transissem per multas dietas perueni ad ciuitatem trium magorum quæ vocatur cassan, [marginal note: vel cassibin.] quæ regia ciuitas est et nobilis, nisi quod tartari eam in magnaparte destruxerunt: haec abundat pane, vino, et alijsbonis multis. ab hac ciuitate vsque ierusalem quo magi iuerunt miraculosè, sunt l. dietiæ, et multa mirabilia sunt in hac ciuitate quæ pertranseo. [sidenote: gest.] inde recessi ad quandam ciuitatem vocatam gest a qua distat mare arenosum per vnam dietam, quod mirè est mirabile et periculosum: in hac ciuitate est abundantia omnium victualium, et ficuum potissimè, et vuarum siccarum et viridium, plus vt credo quàm in alia parte mundi. haec est tertia cuitas melior quam rex persarum habet in toto regno suo: de illa dicunt saraceni, quod in ea nullus christianus vltra annum viuere vnquam potest. [sidenote: como.] vltra per multas dietas iui ad quandam ciuitatem dictam comum quæ maxima ciuitas antiquitùs erat, cuius ambitus erat ferè l. miliaria, quæ magna damna intulit romanis antiquis temporibus. in ea sunt palatia integra non habitata, tamen multis victualibus abundat. vltra per multas terras transiens, perueni ad terram iob nomine hus quæ omnium victualium plenissima est, et pulcherrimè situata; iuxta eam sunt montes in quibus sunt pascua multa pro animilibus: ibi manna in magna copia reperitur. ibi habentur quatuor perdices pro minori, quam pro vno grosso: in ea sunt pulcherrimi senes, vbi homines nent et filant, et faeminæ non: haec terra correspondet chaldeæ versus transmontana. de moribus chaldæorum, et de india. indè iui in chaldaeam quæ est regnum magnum, et transiui iuxta turrim babel: haec regio suam linguam propriam habet, et ibi sunt homines formosi, et foeminæ turpes: et homines illius regionis vadunt compti crinibus, et ornati, vt hîc mulieres, et portant super capita sua fasciola aurea cum gemmis, et margaritis; mulieres verò solum vnam vilem camisiam attingentem vsque ad genua, habentem manicas longas et largas, quæ vsque ad terram protenduntur: et vadunt discalceatæ portantes serablans vsque ad terram. triceas non portant, sed capilli earum circumquaque disperguntur: et alia multa et mirabilia sunt ibidem. indé veni in indiam quæ infra terram est, quam tartari multum destruxerunt; et in ea vt plurimum homines tantum dactilos comedunt, quarum xlij, libræ habentur pro minori quam pro vno grosso. [sidenote: ormus.] vltra transsiui per multas dietas ad mare oceanum, et prima terra, ad quam applicui, vocatur ormes, quæ est optime murata, et multa mercimonia et diuitiæ in ea sunt; in ea tantus calor est, quod virilia hominum exeunt corpus et descendunt vsque ad mediam tibiarum: ideò homines illius terræ volentes viuere, faciunt vnctionum, et vngunt illa, et sic vncta in quibusdam sacculis ponunt circa se cingentes, et aliter morerentur: in hac terra homines vtuntur nauigio quæ vocatur iase, suitium sparto. [sidenote: thana.] ego autem ascendi in vnum illorum in quo nullum ferrum potui reperrire, et in viginta octo dietis perueni ad ciuitaten thana, in qua pro fide christi quatuor de fratribus nostris martyrizati sunt. hæc terra est optimè situata, et in ea abundantia panis et vini, et aliorum victualium. hæc terra antiquitus fuit valde magna, et fuit regis pori, qui cum rege alexandro prælium magnum commisit. huius terræ populus idolatrat, adorans ignem serpentes, et arbores: et istam terram regunt saraceni, qui vio lenter eam acceperunt, et subiacent imperio regis daldili. ibi sunt diuersa genera bestiarum, leones nigri in maxima quantitate: sunt et ibi simiæ, gatimaymones, et noctuae magnæ sicut hic habentur columbæ; ibi mures magni sunt, sicut sunt hîc scepi, et ideò canes capiunt ibi mures, quia murelegi non valent. ad hæc, in illa terra quilibet homo habet ante domum suam vnum pedem fasciculorum, ita magnum sicut esset vna columna, et pes ille non desiccatur, dummodò adhibeatur sibi aqua. multæ nouitates sunt ibi, quas pulcherrimum esset audire. de martyrio fratrum. martyrium autem quatuor fratrum nostrorum in illa ciuitate thana fuit per istum modum; dum praedicti fratres fuerant in ormes, fecerunt pactum cum vna naui vt nauigarent vsque polumbrum, et violentèr deportati sunt vsque thanam vbi sunt 15. domus christianorum, qui nestoriani sunt et schismatici, et cum illic essent, hospitati sunt in domo cuiusdam illorum; contigit dum ibi manerent litem oriri inter virum domus, et vxorem eius, quam sero ver fortiter verberauit, quæ suo kadi, i. episcopo conquesta est; à qua interrogauit kadi, vtrum hoc probari posset? quæ dixit, quod sic; quia 4. franchi, i. viri religiosi erant in domo hoc videntes, ipsos interrogate, qui dicent vobis veritatem: muliere autem sic dicente, ecce vnus de alexandria praesens rogauit kadi vt mitteret pro eis, dicens eos esse homines maximæ scientiæ et scripturas bene scire, et ideo dixit bonum esse cum illis de fide disputare: qui misit pro illis, et adducti sunt isti quatuor, quorum nomina sunt frater de tolentino de marchia, frater iacobus de padua, frater demetrius laicus, petrus de senis. dimisso autem fratre petro, vt res suas custodiret, ad kadi perrexerunt, qui coepit cum illis de fide nostra disputare; dicens christum tantum hominem esse et non deum. e contra frater thomas rationibus et exemplis christum verum deum et hominem esse euidenter ostendit, et in tantum confudit kadi, et infideles qui cum eo tenuerunt, quod non habuerunt quid rationabiliter contradicere: tunc videns kadi se sic confusum, incepit clamare sic; et quid dicis de machometo? respondit frater thomas: si tibi probauimus christum verum deum et hominem esse, qui legem posuit inter homines, et machometus è contrario venit, et legem contrariam docuit, si sapiens sis optime scire poteris, quid de eo dicendum sit. iterum kadi et alij saraceni clamabant, et tu quid iterum de machometo dicis? tunc frater t. respondit: vos omnes videre potestis, quid dico de eo. tum ex quo vultis quod plane loquar de eo, dico quod machometus vester filius perditionis est, et in inferno cum diabolo patre suo. et non solum ipse, sed omnes ibi erunt qui tenent legem hanc, quia ipsa tota pestifera est, et falsa, et contra deum, et contra salutem animæ. hoc audientes saraceni, coeperunt clamare, moriatur, moriatur ille, qui sic contra prophetam locutus est. tunc acceperunt fratres et in sole vrente stare permiserunt, vt ex calore solis adusti, dira morte interirent. tantus enim est calor solis ibi, quòd si homo in eo per spacium vnius missæ persisteret, moreretur; fratres tamen illi sani et hilares à tertia vsque ad nonam laudantes et glorificantes dominum in ardore solis permanserunt, quod videntes saraceni stupefacti ad fratres venerunt, et dixerunt, volumus ignem accendere copiosum, et in illum vos proijcere, et si fides vestra sit vt dicitis, ignis non poterit vos comburere: si autem vos combusserit, patebit quòd fides vestra nulla sit. responderunt fratres; parati sumus pro fide nostra ignem, carcerem, et vincula, et omnium tormentorum genera tolerare: verum tamen scire debetis, quòd si ignis potestatem habeat comburendi nos hoc non erit propter fidem nostram, sed propter peccata nostra: fides enim nostra perfectissima et verissima est, et non est alia in mundo in qua animsæ hominum possunt saluæ fieri; dum autem ordinaretur quòd fratres conburerentur, rumor insonuit per totam ciuitatem, de qua omnes senes, et iuuenes, viri et mulieres, qui ire poterant, accurrerunt ad illud spectaculum intuendum. fratres autem ducti fuerunt ad plateam ciuitatis, vbi accensus est ignis copiosus, in quen frater thomas voluit se proijcere, sed quidam saracenus cepit eam per caputium et retraxit dicens; non vadus tu cum sis senex, quia carmen aliquod vel experimentum habere posses super te, quare te ignis non posset laedere, sed alium ire in ignem permittas. tunc 4 saraceni sumentes fratrem iacobum, eum in ignem proijcere volebant; quibus ille, permittatis, me quia libenter pro fide mea ignem intrabo: cui saraceni non adquiescentes eum violentèr in ignem proiecerunt: ignis autem ita accensus erat, quòd nullus eum videre poteret, vocem tamen eius audierunt, inuocantem semper nomen virginis gloriosæ; igne autem totalitèr consumpto stetit frater iacobus super prunas illaesus, et laetus, manibus in modum crucis eleuatis, in coelum respiciens, et deum laudans et glorificans, qui sic declararet fidem suam: nihil autem in eo nec pannus, nec capillus laesus per ignem inuentus est; quod videns populus vnanimitèr conclamare coepit, sancti sunt, sancti sunt, nefas est offendere eos, modò videmus quia fides eorum bona et sancta est. tunc clamare coepit kadi: sanctus non est ille, quia combustus non est, quia tunica quam portat est de lana terræ habraæ, et ideò nudus exspolietur, et in ignem proijciatur, et videbitur si comburetur vel non. tunc saraceni pessimi ad praeceptum kadi ignem in duplo magis quàm priùs accenderunt, et fratrem iacobum nudantes, corpus suum abluerunt, et oleo abundantissimè vnxerunt, insuper et oleum maximum in struem lignorum ex quibus ignis fieret, fuderunt, et igne accenso fratrem in ipsum proiecerunt